Ο Λ. Παπαδήμος, του οποίου το όνομα φιγουράρει δίπλα σε αυτό του Μοντιλιάνι σε ουκ ολίγες μελέτες και δημοσιεύσεις, είχε στο παρελθόν χαρακτηρίσει τον Ιταλό νομπελίστα «φίλο και εξαιρετικό οικονομολόγο».
Κλήθηκαν και οι δύο να αντιμετωπίσουν το «τέρας» της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, ο ένας από τη θέση του πρωθυπουργού της Ελλάδας, της...
πρώτης χώρας στην Eυρωζώνη που υπήχθη σε καθεστώς μνημονίου, και ο άλλος από τη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Ωστόσο, πέρα από το κοινό παρόν, ο 64χρονος Λουκάς Παπαδήμος και ο συνομίληκός του, επίσης 64χρονος, Μάριο Ντράγκι, έχουν και κοινό... παρελθόν, άγνωστο στο ευρύ κοινό. Και οι δύο πέρασαν τη δεκαετία του 1970 ως μεταπτυχιακοί ερευνητές από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT), όπου πραγματοποίησαν διδακτορική διατριβή υπό την επίβλεψη του ιδίου καθηγητή, του (μετέπειτα νομπελίστα) κεϊνσιανού Ιταλού οικονομολόγου Φράνκο Μοντιλιάνι (1918-2003).
Αγαπημένοι μαθητές του «μέντορα» Μοντιλιάνι (αλλά και του επίσης νομπελίστα κεϊνσιανού Αμερικανού οικονομολόγου Ρόμπερτ Σόλοου), έλαβαν το διδακτορικό τους πτυχίο περίπου την ίδια περίοδο, ο Ντράγκι το 1976 και ο Παπαδήμος το 1977.
Κρίνοντας από τις πρόσφατες εξελίξεις, είναι εντυπωσιακό πώς τα φέρνει μερικές φορές η ζωή τα πράγματα. Πλέον, εν έτει 2011, τα «πνευματικά παιδιά» ενός από τους πιο φημισμένους κεϊνσιανούς βρίσκονται αντιμέτωπα με μια μονεταριστική κρίση κολοσσιαίων διαστάσεων.
Συστατική επιστολή
Συγκεκριμένα, ο Παπαδήμος, του οποίου το όνομα φιγουράρει δίπλα σε αυτό του Μοντιλιάνι σε ουκ ολίγες μελέτες και δημοσιεύσεις, είχε στο παρελθόν χαρακτηρίσει τον Ιταλό νομπελίστα «φίλο και εξαιρετικό οικονομολόγο» και είχε αναγνωρίσει πως αυτός τον επηρέασε στον «αναλυτικό τρόπο» με τον οποίο προσεγγίζει την οικονομία. Από την πλευρά του, ο Φράνκο Μοντιλιάνι λέγεται πως έδωσε στον Παπαδήμο συστατική επιστολή στην οποία έγραφε: «Ηταν ο καλύτερος φοιτητής μου».
Αν και θιασώτης μιας οικονομικής πολιτικής την οποία ο ίδιος χαρακτηρίζει «εκλεκτική», ο νέος Ελληνας πρωθυπουργός εξακολουθεί να κουβαλάει μέσα του κάποια ψήγματα κεϊνσιανισμού (πραγματισμού, ευλυγισίας, αναπτυξιακής πολιτικής και ενίσχυσης ή τουλάχιστον προάσπισης της ζήτησης ενάντια στις γερμανικές αντιπληθωριστικές εμμονές), τα οποία, για πολλούς, αποτελούν και το μοναδικό εφικτό μέσο εξόδου από την τρέχουσα κρίση του νεοφιλελευθερισμού.
Οσο για τις σχέσεις μεταξύ Παπαδήμου και Ντράγκι, οι δύο άνδρες γνωρίστηκαν στη Μασαχουσέτη στα μέσα της δεκαετίας του 1970 για να χαθούν εν συνεχεία για μερικά χρόνια και να ξανασυναντηθούν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 στην Επιτροπή των Διοικητών των Κεντρικών Τραπεζών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (την περίοδο εκείνη ο Παπαδήμος ήταν διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και ο Ντράγκι γενικός διευθυντής του ιταλικού υπουργείου Οικονομικών).
Μάλιστα, λέγεται πως ο Μάριο Ντράγκι ήταν ο πρώτος που τηλεφώνησε στον Ελληνα οικονομολόγο στις 10 Νοεμβρίου για να τον συγχαρεί για την ανάληψη της πρωθυπουργίας.
Οι αρχές τους
Αντιμετώπιση της ανεργίας και ανάπτυξη
«Μεγαλωμένοι» με αρχές κεϊνσιανές δίπλα σε κάποιους από τους επιφανέστερους οικονομολόγους του 20ού αιώνα (τον Φράνκο Μοντιλιάνι και τον Ρόμπερτ Σόλοου), ο Λουκάς Παπαδήμος και o Μάριο Ντράγκι ασχολούνται ολόκληρη τη ζωή τους, μεταξύ άλλων, με δύο βασικά ζητήματα: με την ώθηση της απασχόλησης και με την ανάπτυξη της οικονομίας.
Συγκεκριμένα, η αντιμετώπιση της ανεργίας είναι ακριβώς το θέμα με το οποίο καταπιάστηκε ο Παπαδήμος στη διδακτορική του διατριβή με τον τίτλο «Βέλτιστη Συνολική Πολιτική για την Απασχόληση» («Optimal Aggregate Employment Policy»), ακριβώς αυτή της οποίας την επίβλεψη είχε ο νομπελίστας κεϊνσιανός Φράνκο Μοντιλιάνι.
Στην πορεία, στα χρόνια που ακολούθησαν μετά τη Μασαχουσέτη, ο Παπαδήμος δοκιμάστηκε σε διάφορα κορυφαία πόστα (καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, οικονομικός εμπειρογνώμων στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, οικονομικός σύμβουλος, υποδιοικητής και εν συνεχεία διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας) και ταύτισε το όνομά του με παρε?βάσεις που στόχο είχαν τον περιορισ?ό του κόστους των κρίσεων.
Χαρακτηριστικά, ως διοικητής της ΤτΕ (1994-2002) ο Παπαδήμος έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου προειδοποιώντας για τη φούσκα του χρηματιστηρίου, ενώ ως αντιπρόεδρος της ΕΚΤ (2002-2010) προώθησε μέτρα για την έκτακτη παροχή ρευστότητας στις ευρωπαϊκές τράπεζες (χωρίς τα οποία, σήμερα η κατάσταση στην Ευρώπη θα ήταν ακόμη χειρότερη) και συνέβαλε στη θέσπιση του προγράμματος για τις αγορές κρατικών τίτλων εκ μέρους της ΕΚΤ (ενός προγράμματος το οποίο επανήλθε πρόσφατα σε ισχύ προκειμένου να ανακοπεί η εκτίναξη της απόδοσης των ιταλικών ομολόγων).
Κεϊνσιανές διαθέσεις
Χαρακτηριστικά, ο 64χρονος οικονομολόγος, ήδη από τους πρώτους μήνες του ελληνικού μνημονίου, έθεσε ως ζητούμενο την «κοινωνικά δίκαιη κατανο?ή του κόστους της δη?οσιονο?ικής και διαρθρωτικής προσαρ?ογής».
Και ως πρωθυπουργός ωστόσο, ο Παπαδήμος φέρεται να διακατέχεται από κεϊνσιανές διαθέσεις (οι οποίες, εάν δεν υπήρχε ο μονεταριστικός σκόπελος του Βερολίνου, ενδεχομένως να ήταν ακόμη πιο έντονες).
Χαρακτηριστικά είναι τα όσα είπε αυτός προ ημερών από το βήμα του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου περί «αλλαγής σελίδας» και σταδιακής στροφής από την ύφεση στην ανάπτυξη. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της εν λόγω ομιλίας του, ο Ελληνας πρωθυπουργός, ο οποίος γνωρίζει καλά πως ειδικά σε περιόδους κρίσεων οι όποιες δημοσιονομικές/νομισματικές εμμονές θα πρέπει να υποχωρούν αφήνοντας το πεδίο ανοιχτό για περισσότερο ευέλικτες πολιτικές, παρουσίασε μια συνταγή ανάκαμψης και επιστροφής στην ανάπτυξη στην οποία δεν περιλαμβάνονται ούτε επιπλέον φόροι ούτε νέες μειώσεις μισθών.
Οσο για τον Μάριο Ντράγκι, τον νέο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αυτός πλέον καλείται από πολλές μεριές να βγάλει από το συρτάρι όσα του δίδαξε ο Ρόμπερτ Σόλοου και να ενσταλάξει δόσεις κεϊνσιανισμού στο μονεταριστικό δόγμα της ευρωτράπεζας, παρεκκλίνοντας στον βαθμό του δυνατού από την ορθοδοξία που έχει επιβάλει το Βερολίνο.
Ο 64χρονος Ιταλός έχει δώσει κάποια θετικά σημάδια (μείωση επιτοκίου, συνέχιση του προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων), αλλά αυτά ακόμη απέχουν πολύ από το να καταστήσουν την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δανειστή ύστατης ανάγκης.
Στο προσκήνιο η θεωρία του
Η ύφεση στην ΕΕ κάνει ξανά επίκαιρο τον Κέινς
Περισσότερο επίκαιρη από ποτέ άλλοτε τα τελευταία 40 χρόνια, η κεϊνσιανή θεωρία (όπως αυτή διατυπώθηκε από τον Βρετανό οικονομολόγο Τζον Μέιναρντ Κέινς το πρώτο μισό του 20ού αιώνα) επιστρέφει στο προσκήνιο για να μας βγάλει από το μονεταριστικό τέλμα, στο οποίο έχουμε βυθιστεί εξαιτίας των γερμανικών αντιπληθωριστικών εμμονών και της «τυφλής» προσήλωσης της Bundesbank στη νομισματική σταθερότητα (μια προσήλωση η οποία ουσιαστικά απαγορεύει την αύξηση της προσφοράς χρήματος από την «ανεξάρτητη» ΕΚΤ).
Βλέποντας την κρίση των τελευταίων ετών να επιδεινώνεται και την αβεβαιότητα να εντείνεται, ολοένα περισσότεροι αναλυτές, στην προσπάθειά τους να βρουν το αντίδοτο, στρέφονται στο παρελθόν και επικαλούνται τον Κέινς (1883-1946) και τα όσα αυτός κήρυττε: την αναγκαιότητα κρατικού σχεδιασμού και ελέγχου της οικονομίας, την ανοχή του πληθωρισμού, την αύξηση των κρατικών δαπανών σε περιόδους κρίσης, προκειμένου να εξισορροπηθεί η πτώση της ζήτησης κι όλα αυτά με στόχο τη διασφάλιση της «πλήρους απασχόλησης» (του περιορισμού της ανεργίας).
Εξαιρετικά επίκαιρες ακούγονται σήμερα και πολλές από τις φράσεις του Κέινς για την οικονομία («όταν η ανάπτυξη του κεφαλαίου μιας χώρας γίνεται υποπροϊόν των δραστηριοτήτων ενός καζίνου, τότε κάτι δεν πάει καλά»), για την ανεργία («από το να μείνουν άνεργοι, καλύτερα να πληρώνει κανείς εργάτες για να ανοίγουν και να κλείνουν τρύπες στον δρόμο»), αλλά και για τη γερμανική νοοτροπία («ο Γερμανός δεν δείχνει καμία γενναιοδωρία ή ενδοιασμό στις διαπραγματεύσεις και δεν υπάρχει πλεονέκτημα που δεν θα κοιτάξει να εκμεταλλευθεί με στόχο το κέρδος»).
Ο Μοντιλιάνι στην Ελλάδα
Είχε καταγγείλει τη «μανιακή προσήλωση» της Bundesbank
Ο νομπελίστας οικονομολόγος Φράνκο Μοντιλιάνι επισκέφθηκε το 1997 την Αθήνα έπειτα από πρόσκληση του τότε διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Λουκά Παπαδήμου, προκειμένου να συμμετάσχει σε ημερίδα της ΤτΕ με θέμα την ανεργία.
Πιστός στην κεϊνσιανή θεωρία, ο Ιταλός είχε τότε αποδώσει το ευρωπαϊκό πρόβλημα της ανεργίας στην ανεπάρκεια της ζήτησης και είχε καταγγείλει τη «μανιακή προσήλωση» της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Γερμανίας (Bundesbank) στη νομισματική σταθερότητα.
Σχεδόν 15 χρόνια μετά, ακριβώς αυτή η «μανιακή προσήλωση» εξακολουθεί να μας ταλαιπωρεί, σήμερα ίσως περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Μάλιστα, αξίζει να υπενθυμίσουμε πως ο Μοντιλιάνι ήδη από το 1993 καλούσε τους Ευρωπαίους να προχωρήσουν στη δημιουργία και υιοθέτηση ενός κοινού νομίσματος ακόμη και χωρίς τη συμμετοχή του Βερολίνου...
imerisisa.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου