Σαν σήμερα πριν από 45 χρόνια, στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973, έγινε στη Χιλή το πραξικόπημα το οποίο οδήγησε σε μια από τις πιο σκληρές δικτατορίες της σύγχρονης ιστορίας – το πραξικόπημα του στρατηγού Πινοσέτ κατά της κυβέρνησης του Σαλβαδόρ Αλιέντε.
Κατά τραγική πολιτική ειρωνεία, στην Ελλάδα η επέτειος τιμάται με την...
αιφνίδια, και εν πολλοίς, ατεκμηρίωτη… αποθέωση του ασφαλιστικού συστήματος Πινοσέτ – του λεγόμενου και «τριφασικού» συστήματος που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Χιλή το 1981 και, στην συνέχεια, υιοθετήθηκε με παραλλαγές σε σχεδόν 30 ακόμη χώρες της Λατινικής Αμερικής, της νοτιοανατολικής Ασίας και της ανατολικής Ευρώπης.
Το σύστημα, εμπνεύσεως Μίλτον Φρίντμαν και της περιβόητης «σχολής του Σικάγο», προσαρμόστηκε και εφαρμόστηκε στην Χιλή από τον Χοσέ Πινέρα όταν η χώρα, υπό την δικτατορία του Πινοσέτ, είχε μετατραπεί στο παγκόσμιο εργαστήριο των πιο άγριων μορφών καπιταλισμού. Στην αρχική του φάση ο ίδιος ο Πινέρα το περιέγραφε ως την «Mercedes – Benz» των ασφαλιστικών συστημάτων και αποτέλεσε μία από τις πλέον προσφιλείς «συνταγές» του ΔΝΤ. Στην πορεία, ωστόσο, και πολύ πριν φθάσει στην Ελλάδα και στην προγραμματική ατζέντα της ΝΔ και του Κυριάκου Μητσοτάκη, η «Mercedes – Benz» άρχισε να… ρετάρει και να αντιμετωπίζεται ως το πλέον αμφιλεγόμενο «έπος» του νεοφιλελευθερισμού.
Η κεντρική του ιδέα είναι η οργάνωση της ασφάλισης σε κεφαλαιοποιητική βάση και, σε συντριπτικό ουσιαστικά βαθμό, η ιδιωτικοποίησή της. Κωδικά, ο πρώτος πυλώνας του συστήματος είναι η – πολύ χαμηλή - εθνική σύνταξη, που καλύπτεται απ΄ τη γενική φορολογία. Ο δεύτερος πυλώνας χρηματοδοτείται από υποχρεωτικές εισφορές. Και ο τρίτος πυλώνας βασίζεται στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα και είναι δομημένος είτε σε επαγγελματική βάση (όπως τα γνωστά μας επικουρικά επαγγελματικά ταμεία) είτε στην αμιγώς ιδιωτική ασφάλιση.
Στην Χιλή επελέγη η τρίτη εκδοχή, εκείνη της αμιγώς ιδιωτικής ασφάλισης στον κεφαλαιοποιητικό πυλώνα του συστήματος, με τους εργαζόμενους να «επενδύουν» το 10% του μισθού τους σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες. Και παρ’ ότι στην αρχική του μορφή υποσχόταν απόδοση συντάξεων της τάξης του 70% των εισφορών που κατέβαλαν, στην πραγματικότητα κατέληξε να αποδίδει ένα ποσοστό που μετά βίας ξεπερνά το 35%.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει πως η μέση σύνταξη, με βάση το σύστημα Πινοσέτ, σήμερα στην Χιλή δεν ξεπερνά τα 300 δολάρια ενώ στην καλύτερη περίπτωση, και για 35 με 40 έτη ασφάλισης η σύνταξη φθάνει στα 450 δολάρια. Σημαίνει επίσης ότι ποσοστό 80% των συνταξιούχων του συστήματος Πινοσέτ παίρνει σύνταξη χαμηλότερη και από τον κατώτατο μισθό, ενώ το 20% λαμβάνει συντάξεις που οδηγούν σε διαβίωση κάτω από το όριο της φτώχειας. Εξ ου και οι ογκώδεις διαδηλώσεις των τελευταίων ετών στην Χιλή με αίτημα την κατάργηση της ιδιωτικής ασφάλισης, εξ ου και οι αλλεπάλληλες απόπειρες που έγιναν από τις εκλεγμένες κυβερνήσεις που διαδέχθηκαν το καθεστώς Πινοσέτ να αμβλυνθεί η απόλυτη κυριαρχία της ιδιωτικής αγοράς στο συνταξιοδοτικό σύστημα.
Κατά τους Financial Times, οι αιτίες της αποτυχίας του πολυδιαφημισμένου ασφαλιστικού «Mercedes Benz» ήταν δύο: Το γεγονός ότι το ποσοστό των εργαζομένων που αποφάσιζε να επενδύσει μέρος του μισθού του στον τρίτο πυλώνα ήταν μικρό, καθώς και το ολιγοπωλιακό καρτέλ που δημιουργήθηκε από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες. Στην πραγματικότητα, έξι ασφαλιστικές εταιρίες εκμεταλλεύονται τις εισφορές των εργαζομένων εδώ και 37 χρόνια σε ένα ολιγοπώλιο γνωστό ως AFP και οι δυσανάλογα υψηλές προμήθειες που παίρνουν έχουν διαβρώσει το σύστημα εκ θεμελίων.
Κατά τους ειδικούς του ασφαλιστικού συστήματος οι αιτίες της αποτυχίας, πέραν της στρεβλής εφαρμογής, έχουν και δομικό χαρακτήρα – εξ ου και χώρες που επέλεξαν ακόμη και την πιο ήπια εκδοχή του, όπως η Σουηδία, το επανεξετάζουν ριζικά τα τελευταία χρόνια.
«Η νεοφιλελεύθερη στρατηγική επιλογή του συστήματος της νοητής κεφαλαιοποίησης», έχει γράψει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Σάββας Ρομπόλης, «απομακρύνει την κοινωνική ασφάλιση από τις θεμελιώδεις αρχές της, μετατρέποντας το κοινωνικοασφαλιστικό δικαίωμα σε ατομική απόδοση, κατευθύνοντας παράλληλα το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στις αποδόσεις και στις κρίσεις των κεφαλαιαγορών και χρηματαγορών, με ό,τι αυτό αρνητικά συνεπάγεται ως προς την ανασφάλεια, την αβεβαιότητα και το βιοτικό επίπεδο των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων».
Ισως αυτοί, δε, να ήταν και οι λόγοι που το «ασφαλιστικό θαύμα Πινοσέτ» είχε αντιμετωπιστεί άκρως επιφυλακτικά και στην Ελλάδα, πολύ πριν το ανακαλύψουν η σημερινή ηγεσία της ΝΔ, ο Κώστας Καραγκούνης και οι θιασώτες του μεταμνημονιακού νεοφιλελευθερισμού.
Για την ιστορία, δε, ο πρώτος που το είχε – κομψά μεν, κατηγορηματικά δε – απορρίψει, ήταν ο Στέφανος Μάνος όταν, το 1992 , του το είχε εισηγηθεί το ΔΝΤ. «Το σύστημα τριών βαθμίδων είναι κατά κάποια έννοια “βέλτιστο”, αλλά ενδέχεται για πολλά χρόνια να είναι ανέφικτο», είχε πει χαρακτηριστικά τότε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Μητσοτάκη…
tvxs.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου