Η εμφάνιση του Σεργκέι Λαβρόφ με το φούτερ CCCP στην Αλάσκα ήταν μια μελετημένη κίνηση πολιτικής σημειολογίας...
Η εμφάνιση του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, με ένα σκούρο φούτερ που έφερε το χαρακτηριστικό λογότυπο CCCP, δεν πέρασε απαρατήρητη κατά την πρόσφατη συνάντηση κορυφής στην Αλάσκα. Σε έναν χώρο όπου κυριαρχούν οι αυστηροί κώδικες ενδυμασίας και η τυπολατρική διπλωματική γλώσσα, η επιλογή του Ρώσου υπουργού ξάφνιασε, προκάλεσε σχόλια και, κυρίως, άφησε ένα μήνυμα που ξεπερνά την αισθητική. Η εικόνα του Λαβρόφ δεν ήταν απλώς μια προσωπική στιλιστική προτίμηση, αλλά μια χειρονομία πολιτικής σημειολογίας και προσεκτικά ενορχηστρωμένης επικοινωνιακής στρατηγικής.
Το «CCCP» ως σύμβολο
Η συντομογραφία CCCP ( Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών) αποτελεί ένα από τα πιο φορτισμένα πολιτικά σύμβολα του 20ού αιώνα. Για εκατομμύρια πολίτες εντός και εκτός Ρωσίας, ξυπνά είτε μνήμες δύναμης και υπερηφάνειας είτε μνήμες καταπίεσης και περιορισμού ελευθεριών. Στη διεθνή σκηνή, η φράση συνδέεται με το ψυχροπολεμικό κλίμα, την αντιπαράθεση με τη Δύση, αλλά και με την παγκόσμια επιρροή που ασκούσε το Κρεμλίνο.
Όταν ένας κορυφαίος εκπρόσωπος της σημερινής Ρωσίας εμφανίζεται με αυτό το λογότυπο σε αμερικανικό έδαφος, η κίνηση δεν μπορεί παρά να εκληφθεί ως πολιτική δήλωση. Δεν είναι τυχαίο ότι διεθνή μέσα την χαρακτήρισαν «πράξη trolling» και «ειρωνικό μήνυμα» προς τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.
Επικοινωνία χωρίς λέξεις
Η ενδυματολογία, ιδιαίτερα στη διπλωματία, λειτουργεί ως μη λεκτική επικοινωνία. Από την Μάργκαρετ Θάτσερ που χρησιμοποιούσε τις τσάντες της σαν «όπλο» μέχρι το ζιβάγκο του Ανδρέα Παπανδρέου και τα τα εθνικά ενδύματα που φορούν αρχηγοί κρατών σε διεθνείς συναντήσεις, τα ενδύματα είναι πάντοτε φορείς σημειολογίας. Ο Λαβρόφ, με την επιλογή του, έστειλε τρία βασικά μηνύματα:
1. Νοσταλγία για το παρελθόν: Υπενθύμιση του «μεγαλείου» της Σοβιετικής Ένωσης, ενός κράτους που λειτουργεί ακόμη ως σημείο αναφοράς για πολλούς Ρώσους.
2. Πρόκληση προς τη Δύση: Σε αμερικανικό έδαφος, το σύμβολο αυτό μοιάζει με ειρωνικό σχόλιο για τον «παλιό αντίπαλο» που κάποτε βρέθηκε απέναντι στη Μόσχα.
3. Σαφής πολιτική δήλωση για την Ουκρανία: Πολλοί αναλυτές ερμήνευσαν την επιλογή ως μήνυμα αμφισβήτησης της ουκρανικής ανεξαρτησίας, καθώς το σοβιετικό παρελθόν συνδέεται με την ύπαρξη της Ουκρανίας ως μέρους μιας ενιαίας αυτοκρατορίας.
Ο Σεργκέι Λαβρόφ: ιστορία, δράση και αμαρτία
Ο Λαβρόφ δεν είναι τυχαία προσωπικότητα είτε τον συμπαθεί κάποιος είτε τον αντιπαθεί. Από το 2004 υπηρετεί ως επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας, και η καριέρα του εκτείνεται πολύ πριν από αυτό. Διπλωμάτης καριέρας, διετέλεσε μόνιμος αντιπρόσωπος της Ρωσίας στον ΟΗΕ, κερδίζοντας φήμη για τον αιχμηρό του λόγο και την ικανότητά του να διαχειρίζεται περίπλοκες διαπραγματεύσεις.
Ανάμεσα στα επιτεύγματά του συγκαταλέγονται:
• Η ενίσχυση των σχέσεων Ρωσίας με την Κίνα, με συντονισμό σε ενεργειακά και γεωπολιτικά ζητήματα.
• Η συμμετοχή του στις κρίσιμες συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
• Η ενεργός εμπλοκή του στον πόλεμο της Συρίας, όπου στήριξε διπλωματικά και στρατιωτικά το καθεστώς Άσαντ.
• Η οικοδόμηση στενών δεσμών με χώρες της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και της Μέσης Ανατολής, σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η δυτική επιρροή.
Η ικανότητά του να παραμένει για πάνω από δύο δεκαετίες στο ίδιο πόστο δείχνει την εμπιστοσύνη που απολαμβάνει από το Κρεμλίνο αλλά και τη δεξιοτεχνία του να προσαρμόζει το μήνυμά του στις εκάστοτε συνθήκες.
Παρά τα επιτεύγματα, ο Λαβρόφ συχνά χαρακτηρίζεται ως «σκληρός» ή ακόμα και «κυνικός» διαπραγματευτής. Στις συνεντεύξεις Τύπου δεν διστάζει να ειρωνευτεί δημοσιογράφους, ενώ η σκληρή γλώσσα που χρησιμοποιεί για τη Δύση τον καθιστά μια από τις πιο αναγνωρίσιμες φιγούρες της ρωσικής πολιτικής σκηνής. Η επιλογή του φούτερ με το CCCP ταιριάζει απόλυτα με αυτήν την προσωπικότητα: άμεση, απρόβλεπτη, αλλά ταυτόχρονα υπολογισμένη.
Σημειολογία ισχύος
Η Ρωσία γνωρίζει καλά ότι δεν μπορεί πάντοτε να ανταγωνιστεί τη Δύση με οικονομικούς ή τεχνολογικούς όρους. Εκείνο που επιχειρεί, λοιπόν, είναι να επενδύσει σε συμβολισμούς και αφήγημα. Η επίκληση στο σοβιετικό παρελθόν λειτουργεί ως εργαλείο ήπιας ισχύος, καλλιεργώντας στο εσωτερικό αίσθημα υπερηφάνειας και στο εξωτερικό, φόβο ή ανησυχία.
Ο Λαβρόφ ως «trollmaster»
Αρκετά διεθνή μέσα χαρακτήρισαν τον Λαβρόφ «trollmaster», δάσκαλο της ειρωνείας και της πρόκλησης. Η τακτική αυτή δεν είναι καινούρια: η Ρωσία συχνά επιλέγει να στέλνει αμφίσημα ή σαρκαστικά μηνύματα, τόσο στις δηλώσεις της όσο και στις εικόνες που παράγει. Το συγκεκριμένο περιστατικό είναι απλώς η πιο πρόσφατη εκδοχή μιας επικοινωνιακής πολιτικής που στηρίζεται στη δημιουργία εντυπώσεων και στην αποπροσανατολιστική δύναμη της εικόνας.
Το εσωτερικό και εξωτερικό ακροατήριο
Η κίνηση του Λαβρόφ δεν απευθυνόταν μόνο στο εξωτερικό. Στο εσωτερικό της Ρωσίας, η νοσταλγία για τη Σοβιετική Ένωση εξακολουθεί να είναι ισχυρή, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες ηλικίες. Ένα φούτερ με το CCCP λειτουργεί ως σύμβολο ταύτισης με το κοινό αυτό, ενισχύοντας τη νομιμοποίηση της ρωσικής ηγεσίας. Στην ουσία, πρόκειται για μια διπλή επικοινωνιακή στρατηγική: πρόκληση προς τα έξω, συσπείρωση προς τα μέσα.
Οι αντιδράσεις από δυτικούς αξιωματούχους ήταν ποικίλες. Κάποιοι θεώρησαν την κίνηση «ανώριμη και προκλητική», άλλοι την αντιμετώπισαν ως απλή επικοινωνιακή στρατηγική, και λίγοι τη διάβασαν ως ένδειξη ότι η Μόσχα δεν προτίθεται να υποχωρήσει από τις αναθεωρητικές της θέσεις.
Χαρακτηριστική ήταν η τοποθέτηση του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Λιθουανίας, Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργκις, που ειρωνεύτηκε στο Twitter: «Ζητάτε τη μισή Ουκρανία φορώντας φούτερ με το CCCP και υπόσχεστε ότι θα σταματήσετε εκεί».
Το ένδυμα και η πολιτική ουσία
Αν και το περιστατικό φαντάζει δευτερεύον, αναδεικνύει μια ευρύτερη τάση: τη χρήση της εικόνας ως πολιτικού εργαλείου. Σε έναν κόσμο όπου η διπλωματία μεταδίδεται ζωντανά και οι εικόνες κυριαρχούν στα κοινωνικά δίκτυα, μια φωτογραφία μπορεί να έχει μεγαλύτερη απήχηση από μια ομιλία. Το φούτερ του Λαβρόφ ήταν, τελικά, πιο ηχηρό από οποιαδήποτε δήλωση θα μπορούσε να κάνει εκείνη τη μέρα.
Η εμφάνιση του Σεργκέι Λαβρόφ με το φούτερ CCCP στην Αλάσκα δεν ήταν ένα απλό στιγμιότυπο. Ήταν μια μελετημένη κίνηση πολιτικής σημειολογίας, μια εικόνα σύμβολο που συνδύασε το παρελθόν με το παρόν, την εσωτερική πολιτική με τη διεθνή σκηνή, και το χιούμορ με την πρόκληση. Είτε ως ένδειξη νοσταλγίας, είτε ως μήνυμα ισχύος, είτε ως ειρωνική χειρονομία προς τη Δύση, το φούτερ αυτό θα μείνει ως μια χαρακτηριστική στιγμή στην καριέρα του μακροβιότερου Ρώσου υπουργού Εξωτερικών.
Βιβλιογραφία
• CBS News: “Russian minister wears CCCP sweatshirt at Alaska summit”
• The Guardian: “USSR sweatshirt and Chicken Kyiv: Russia dials up trolling before Alaska summit”
• NDTV: “Why Russian foreign minister Sergei Lavrov’s USSR shirt was in focus”
• The Sun, The Daily Beast, Times of India: ρεπορτάζ και αναλύσεις για τον συμβολισμό
• The Times (UK): “Russian delegation in Alaska: Lavrov’s role and symbolism”
Όσο έγραφα το άρθρο ακουγόταν το τραγούδι την Beatles: «Βack in the USSR”.
Ανδρέας Θεοδωρακόπουλος (Επικοινωνιολόγος Συγγραφέας)
Documentonews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου